Zahvaljujući Milenku Savoviću, uglednom poslovnom čovjeku iz Podgorice, do mene je doprla jedna neobična pjesma Momira Vojvodića, koju mu je poslao njegov prijatelj Aleksa Đilas, sin Milovana Đilasa, revolucionara i znamenitog pisca i mislioca, jedne od najkontroverznijih ličnosti na planeti koje je iznjedrio dvadeseti vijek i nesumnjivo najpoznatijeg političkog disidenta, ne samo u negdašnjoj Jugoslaviji i na Balkanu.
Aleksa Đilas je uz pjesmu, otkucanu na prepoznatljivoj pisaćoj mašini pjesnika Vojvodića i u njegovom prepoznatljivom biser-jezičkom stilu, napisao i kratku propratnu napomenu:
– Ovu pesmu slučajno nađoh u jednoj od fascikli iz mojih emigrantskih dana. Dobio sam je od moje majke, negde sredinom osamdesetih godina, dok sam živeo u Londonu. Štefica me zamolila da pesmu nikome ne pokazujem jer bi autor Momir Vojvodić mogao zbog nje da bude uhapšen i suđen. Pesma je o kući porodice Đilas u Podbišću kraj Mojkovca. Ne znam da li je pesma ikada objavljena.
Uz pomoć Momirove supruge Branke i sina Ognjena, nedvosmisleno smo utvrdili da te pjesme nema ni u jednoj od Vojvodićevih nebrojenih zbirki stihova, niti je igdje ikada ranije publikovana, a nema čak ni njene kopije u pogolemoj do sada pregledanoj hrpi rukopisa koji su ostali nakon pjesnikove iznenadne smrti 10. marta 2014. godine.
Senzibilnom moračkom poeti i umnom ljeporeku sa izvora Morače, ispod Vragodola i Javorja zastao dah pred oronulom zidinom koja je decenijama odolijevala zubu vremena na obali Tare, nadomak Podbišća, pred razorenim negdašnjim toplim porodičnim gnijezdom oficira Nikole Đilasa, u kojem su se iznjedrili sinovi Aleksa, Milovan i Milivoje i ćerka Dobrana. Zastao i uskliknuo sjetnu baladu o tragediji te porodice u trenutku kad je, zbog Milovana Đilasa, veliko svetogrđe bilo i pomenuti javno to prezime.
A u trenutku kad ova Vojvodićeva poetska apoteoza konačno izlazi na svjetlost dana, kad više nema straha da će zbog nje iko trpjeti kakve posljedice, a kamoli dospjeti u tamnicu, valja podsjetiti ko se sve, mimo Milovana, sa ovog, danas, na sramotu ne samo Mojkovca i Mojkovčana, do temelja zakorovljenog kućišta, vinuo u sazvežđe slave i besmrtnosti.
Otac Nikola, junak sa Mojkovca, i u Drugom svjetskom ratu je, iako već starac, stao pod barjak onih koji se bore za slobodu, a ubili su ga balisti u Srbici kod Kosovske Mitrovice.
Najstariji Nikolin sin Aleksa Bećo Đilas, učitelj, predratni komunista, koji je, za desetak godina do Drugog svjetskog rata, preživljavao strašne šikane vlasti (pored ostalog, doživio je desetak premještanja u službi u najzabačenije krajeve Jugoslavije, šest godina bio i bez posla), bio prvi i najugledniji ustanik 1941. godine u mojkovačkom kraju, pao je 2.novembra iste godine kao žrtva crnogorskih „krilaša”, kvislinške formacije koju je vaskrsla i naoružala italijanska okupaciona vlast za borbu protiv komunista – proglašen, baš kao i brat mu Milovan, za narodnog heroja.
Milivoje Minjo Đilas bio je najmlađi od braće. Student agronomije u Beogradu, komunista od 1936, ustanik od prvog dana na isturenim komandnim položajima u čačanskom kraju; pao u ruke četnika, koji su ga predali Njemcima, pod ilegalnim imenom Petar Jovanović dospio u logor smrti na Banjici, gdje je specijalna policija ipak otkrila ko se krije pod tim pseudonimom. Po jednoj verziji strijeljan je u Jajincima 5. marta 1942, po drugoj lično ga je, dvadesetak dana kasnije, likvidirao zloglasni Boško Bećarević, jedna od glavnih zločinačkih perjanica specijalne policije, koji ga je, izgleda, i „provalio“.
Konačno, za braćom nije zaostala ni njihova sestra jedinica Dobrana. Imala je nepunu 21 godinu kada je herojski pala na jugu Srbije u borbi sa četnicima i bugarskim fašistima.
Milovan je jedini preživio rat, a po sopstvenoj želji je, nakon gotovo nevjerovatne životne drame i golgote, vječno počinuo na seoskom groblju u Podbišću, gdje na nadgrobnoj ploči stoji njegova skromna poruka porodici:
„Sve što sam za vas mogao učiniti...“
Da li će se ikad iko sjetiti da učini išta više za ovu rijetku i zaista zaslužnu porodicu?
Budo SIMONOVIĆ

---